Kritische vragen aan Gereformeerden

Op de website ‘Een in waarheid’ schrijft dominee H.W. van Egmond over de Kerk en de vergadering van de Kerk onder één Hoofd. Een heikel thema gezien de grote verdeeldheid binnen de Gereformeerde Kerken, wereldwijd zijn de Protestantse kerken inmiddels uiteengevallen in 30.000 (!) verschillende denominaties. Een reactie op dit artikel en enkele kritische vragen aan onze Gereformeerde broeders.

Te beginnen met het eerste punt, de grootte verdeeldheid onder Gereformeerden. De Gereformeerde kerken in Nederland zijn inmiddels uiteengevallen in vele verschillende denominaties. Om u een indruk te geven een (niet volledige) opsomming:

·      Protestantse Kerk in Nederland

·      Voortgezette Gereformeerde Kerken in Nederland [1]
·      Gereformeerde Kerken vrijgemaakt
·      Nederlands Gereformeerde Kerken
·      Christelijke Gereformeerde Kerken
·      Gereformeerde Kerken (hersteld)
·      Gereformeerde Kerken Nederland
·      Christelijke Gereformeerde Kerken
·      Gereformeerde Gemeenten
·      Gereformeerde Gemeenten in Nederland
·      Gereformeerde Gemeenten in Nederland (buiten verband)
·      Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland
·      Oud Gereformeerde Gemeenten buiten verband (OGGbv)
·      Vrije Gereformeerde Gemeenten
·      Hersteld Hervormde Kerk (HHK
·      Vrije Hervormde Gemeente

Ds van Egmond erkent dat de Kerk tot eenheid geroepen is, een eenheid die de kerken hebben in Christus. Verder citeert hij prof. Greijdanus: “bij de gemeente van het oude verbond was er eenheid, zichtbare verbinding. Toen was die gemeente één volk, één nationale eenheid. Dat is nu niet meer zo. De zichtbare, nationale eenheid van de gemeente viel weg. Het zijn nu gemeenten, of kerken, die zelfstandig naast elkaar staan, en die aan elkaar gelijk zijn, wat wezen en roeping en verhouding tot de Here betreft, alle gouden kandelaren met de Here in haar midden, voor zover zij niet aan haar wezen en roeping ontzinken.” Hier schept hij ruimte voor de verdeeldheid in de Gereformeerde kerken, immers die plaatselijke kerken zijn allemaal zelfstandig en gelijk aan elkaar. De hoogte autoriteit staat volgens het Gereformeerde kerkrecht bij de plaatselijke kerk. Dit is in het geheel niet in lijn met de Bijbel, en dat terwijl de Gereformeerde kerken zich toch zo graag op de Bijbel beroepen (sola Scriptura). In Handelingen 17 lezen we dat de kerken van heel de toenmalige christelijke wereld in Jeruzalem vergaderd zijn, hier wordt hun eenheid hersteld toen verdeeldheid dreigde. De centrale bindende persoon tijdens dit eerste concilie is de apostel Petrus, wanneer hij gesproken heeft is de eenheid hersteld en de rust weergekeerd (Hand. 15: 7,14 ). Ten tweede is prof. Greijdanus inconsequent, hij zegt immers dat de Christelijke kerken in het Nieuwe Testament niet langer gebonden zijn aan één volk, één nationale eenheid, terwijl de binding aan een bepaald volk nu juist kenmerkend is voor afgescheiden  kerken (de kerken die van Rome afgescheiden zijn), niet voor niets heten deze kerken: Nederland Hervormd, Russisch Orthodox, Evangelische Kirch Deutschland (EKD), etc. Het zijn dus kerken die gebonden zijn aan een bepaald volk, ze zijn niet katholiek of algemeen, terwijl dit toch een van de kenmerken van de Kerk is (geloofsbelijdenis van Nicea).

De eenheid proberen de Gereformeerden te bewaren door vast te houden aan de Bijbel. Maar zonder Traditie of Leergezag is het geen goede basis voor eenheid, dat bewijzen de feiten ook wel, niet voor niet zijn er zo vele kerken die allemaal pretenderen de ware uitleg van de Bijbel te geven. Het probleem met het vast houden aan alleen de Bijbel is dat je niet weet welke uitleg van die Bijbel gevolgd moet worden. Er is geen objectief criterium om te bepalen welke uitleg van de Bijbel de juiste is. En zo blijf je zitten met een kakofonie aan verschillende meningen.

Volgens Gereformeerden is de kerk te kennen aan de volgende kenmerken: dat de kerk de zuivere prediking van het evangelie onderhoudt;dat zij de zuivere bediening van de sacramenten onderhoudt, zoals Christus die heeft ingesteld; dat de kerkelijke tucht geoefend wordt om de zonden te bestraffen (art. 29 Nederlandse Geloofsbelijdenis). Ik kan niet zien hoe uit te leggen is dat de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt) aan deze criteria voldoen, zelfs niet wanneer je de eigen Gereformeerde belijdenissen als criterium neemt. Het is ook opmerkelijk dat hij niet spreekt over de andere kenmerken van de kerk die ook in zijn belijdenis genoemd worden, dat de ware kerk, één is, apostolisch, heilig en katholiek (Geloofsbelijdenis van Nicea). Ik zal proberen aan te tonen dat de Gereformeerde kerken niet aan deze kenmerken voldoen.

Allereerst het kenmerk dat de ware kerk één is. Ik heb dit aan het begin reeds besproken, het moge duidelijk zijn dat dit kenmerk niet aanwezig is. Die eenheid wordt tenietgedaan door het uiteenvallen in duizenden verschillende denominaties. Maar ook in leer is er geen eenheid, bijna elke kerk kent eigen belijdenissen. Alleen al binnen de Gereformeerde kerken zijn de volgende belijdenissen te onderscheiden:

·         Heidelbergse Catechismus

·         Dordtse Leerregels
·         Nederlandse Geloofsbelijdenis
·         Lutherse Augsburger Confessie
·         Westminster geloofsbelijdenis
·         Grote en Kleine Westminster Catechismus

Per land en deels per denominatie worden andere belijdenissen gehanteerd, bovendien zijn van deze belijdenissen ook nog eens verschillende versies in omloop. De eenheid in leer is niet aanwezig omdat dogma’s die de Kerk sinds eeuwen beleden heeft door de Protestantse kerken weersproken worden. Denk bijvoorbeeld aan de visie op het avondmaal, waarvan Justinus beleden heeft in zijn Apologia: "Wij nuttigen dat immers niet als gewoon brood en gewone drank; maar wij zijn onderricht, dat zoals Jezus Christus, onze Zaligmaker, vlees geworden door het woord Gods, vlees en bloed bezat terwille van onze zaligheid, zo ook die spijs, waarover door het gebed, dat zijn eigen woorden bevat, dank gezegd is, waarmede ons vlees en bloed op haar beurt gevoed worden, vlees en bloed is van die vleesgeworden Jezus." (I, 66). Er is maar een Kerk op aarde die opvalt door haar eenheid in leer en kerkregering en dat is de Rooms Katholieke Kerk die onder de geestelijke leiding staat van één Paus en die over heel de wereld één is in haar leer.

Het tweede kenmerk van de ware Kerk is dat ze heilig is. Ze is dit natuurlijk eerst en vooral door haar eindbestemming: de heiliging en redding van de gelovigen. Ze is ook heilig door haar morele onderwijs heilig, een moreel onderwijs waar de wereld zich aan ergert. In vele Gereformeerde Kerk zijn meer of minder resten van deze morele leer te vinden. Maar niet zo volledig en volmaakt als in de Katholieke Kerk. Neem bijvoorbeeld het gebruik van anticonceptie. De meeste Gereformeerde kerken keuren het niet langer publiekelijk af wanneer voorbehoedsmiddelen gebruikt worden binnen het huwelijk. En dat terwijl de mens niet moet scheiden wat God samengevoegd heeft, geslachtsgemeenschap en het krijgen van kinderen horen nu eenmaal bij elkaar, God heeft dat zo in de schepping gelegd. Verder voldoen Gereformeerden door het overdadige gebruik van voorbehoedsmiddelen niet langer aan het gebod “gaat heen en vermenigvuldigt u”, het eerste en voornaamste doel van het huwelijk. Ten derde wordt door het gebruik van de pil, het meest gebruikte voorbehoedsmiddel, in sommige gevallen abortus gepleegd. De pil voorkomt namelijk ook de innesteling van het embryo, en heeft daarmee een abortieve werking.

Her derde kenmerk is dat de Kerk Katholiek is, de protestanten hebben dit vertaald met het woord 'algemeen'.  Nadat ze de wereld in bezit nam door de achtduizend mannen van alle tong en natie, heeft de Kerk zich steeds verder verspreid en nieuwe leden gewonnen. Aan het eind van de eerste eeuw was de Kerk al gekomen tot buiten de grenzen van het Romeinse rijk. De Kerk van Rome is altijd en op alle plaatsen Katholiek: dit is zo manifest dat alleen zij deze glorieuze titel toegewezen gekregen heeft, geen afgescheiden gemeenschap heeft het ooit gewaagd deze titel aan te nemen. Al sinds de tijd van Augustinus is de naam Katholiek exclusief toegewezen aan leden van de Kerk van Rome, en in alle tijden hebben we ‘Christen’ als onze voornaam geproclameerd, en ‘Katholiek’ als onze achternaam.

Deze wonderlijke universaliteit is ook nu net zo opvallend als toen. We kunnen in gedachten langs de meest verre landen en obscure eilanden gaan, maar we zullen overal Katholieken vinden en we zullen niet alleen zien dat de Katholieke Kerk verspreid is over alle landen van deze aarde, maar ook dat ze in aantallen elke andere Christelijke gemeenschap verre overtreft.

Het laatste kenmerk is apostolisch. Dit betekent dat de ambtsdrager rechtstreeks opvolgers zijn van de apostelen die door Jezus benoemd zijn. Al direct in Handeling 1 is te zien dat er sprake is van apostolische opvolging, de lege plaats die ontstaan was door het verraad en de dood van Judas wordt direct weer ingenomen door iemand anders. Maar ook in het verdere van Handelingen is te zien dat het ambt doorgegeven wordt door middel van handoplegging (Hand. 8: 15-17; 9: 17; 19: 6; Hebr. 6: 1-3). Die handoplegging kan niet door een willekeurig iemand gebeuren, maar moet geschieden door een apostel die zelf door handoplegging is gewijd tot apostel. De Gereformeerde kerken kennen geen handoplegging en geen apostolische opvolging. Maar ze volgen ook niet de leer van de apostelen. De apostel Paulus zegt heel duidelijk dat wanneer je gescheiden bent, wat eigenlijk sowieso niet de bedoeling is, dat je dan maar twee opties hebt, je weer verzoenen met je man of ongetrouwd blijven (1 Kor. 1: 10, 11). De Gereformeerden kennen nog een andere optie, wanneer iemand overspel gepleegd hebt mag de onschuldige opnieuw trouwen. En dat terwijl de apostelen leren dat het huwelijk een levenslange band is (Rom. 7: 1-4; 1 Kor. 7: 39), die niet verbroken kan worden, ook niet door overspel. De apostelen leren ons ook dat we uit werken gerechtvaardigd worden en niet alleen uit geloof (Jak. 2: 24), de Gereformeerde kerken zeggen het tegendeel, sola fide, door geloof alleen. En Paulus leert ons dat “wie onwaardiglijk dit brood eet, of den drinkbeker des Heeren drinkt, die zal schuldig zijn aan het lichaam en bloed des Heeren.” Zo iemand is dus niet schuldig aan het teken van Christus lichaam, maar aan het lichaam en bloed van Christus zelf. En Jezus heeft ons toch keer op keer gezegd “dit is Mijn lichaam”. Ja, dat moet je symbolisch opvatten, zeggen Gereformeerden dan, terwijl de tekst hier geen aanleiding toe geeft. Het is dan ook niet verwonderlijk dat allerlei andere dingen ook symbolisch (niet historisch, niet echt gebeurd) opgevat worden, zoals Jona die drie dagen in de vis gezeten heeft. En zo kan ik nog wel even doorgaan.

De Katholieke Kerk bezit dus alle kenmerken van de ware Kerk; en is dus als enige Kerk door Christus gegrondvest, deze kerk moet de kerk van Rome zijn, wiens missie het is om de mens tot het eeuwige heil te leiden.


[1] Let op: steeds staat er in meervoud: “Gereformeerde kerken”, er is dus in de Gereformeerde opvatting niet een (Katholieke) Kerk, maar er is een verzameling van losse kerken.