Niemand uw vader noemen?

Catholic Answers, San Diego: 2004, http://www.catholic.com/library/Call_No_Man_Father.asp

Veel Protestanten claimen dat Katholieken on-Bijbels handelen wanneer ze hun priester 'vader' noemen, want Jezus verbood: “En gij zult niemand uw vader noemen op de aarde; want Een is uw Vader, namelijk Die in de hemelen is” (Matt. 23: 9).

In zijn pamflet 10 redenen dat ik niet Katholiek ben, citeerde de fundamentalistische anti katholieke schrijver Donald Maconaghie deze passage om zijn beschuldiging te onderbouwen dat “het Papendom bedrog is”.

Een andere fundamentalist, Bill Jackson, runt een fulltime antikatholieke organisatie, hij zegt in zijn boek Christelijke gids naar het Rooms Katholicisme “een studie van Matt. 23 vers 9 toont aan dat Jezus sprak over het aanspreken van religieuze leiders als vaders om daarmee hun religieuze superioriteit aan te tonen…(wat) de basis is voor de (Katholieke) hiërarchie”.

Hoe zou een Katholiek iemand hierop moeten reageren?


Het antwoord

Om te begrijpen waarom deze beschuldiging niet passend is, moet eerst het gebruik van het woord ‘vader’ door onze oudvaders begrepen worden. Niemand zou toch ontkennen dat een klein meisje de vrijheid heeft om iemand die zij heel erg lief heeft, namelijk haar papa, om die ‘vader’ te noemen. Het gezonde verstand zegt ons dat Jezus deze vorm van het gebruik van de vader-naam niet verbiedt.

Dergelijk gebruik van de vader-naam verbieden, zou betekenen dat wanneer deze Vader-naam op God toegepast wordt ze van haar zin wordt beroofd, er is immers geen aardse tegenhanger meer van het goddelijke Vaderschap. Het concept van Gods rol als Vader zou ‘betekenisloos’ zijn wanneer we het concept van het aardse vaderschap uitwissen.

Maar in de Bijbel is het concept van vaderschap niet alleen verbonden met onze aardse vaders en met God. Het wordt ook gebruikt om naar andere personen dan onze biologische vaders te verwijzen, het wordt gebruikt als een manier om respect te tonen voor hen met wie wij een bijzondere relatie hebben.

Bijvoorbeeld, Jozef vertelt zijn boers van de speciale vaderschapsrelatie die God hem met de Farao, de koning van Egypte, gegeven had: “Nu dan, gij hebt mij herwaarts niet gezonden, maar God Zelf, Die mij tot Farao's vader gesteld heeft, en tot een heer over zijn ganse huis, en regeerder in het ganse land van Egypte“ (Gen. 45: 8).

Job geeft aan dat hij een vaderlijke rol gespeeld heeft voor de minder bedeelden op deze aarde: “Ik was den nooddruftigen een vader; en het geschil, dat ik niet wist, dat onderzocht ik” (Job 29: 16). En God zelf verklaart dat Hij een vaderlijke rol geven zal aan Eljakim, een dienstknecht aan het hof van Koning David: “En het zal te dien dage geschieden, dat Ik Mijn knecht, Eljakim, den zoon van Hilkia, roepen zal. En Ik zal hem met uw rok bekleden, en Ik zal hem met uw gordel sterken, en uw heerschappij zal Ik in zijn hand geven; en hij zal den inwoneren te Jeruzalem en den huize van Juda tot een vader zijn“ (Jes.22: 20-21).

Dit type Vaderschap is niet alleen toepasbaar op hen die wijze bestuurders zijn (zoals Jozef) of weldoeners (zoals Job) of beide (zoals Eljakim), maar het is ook toepasbaar op hen die geestelijke vaders van iemand zijn. Zoals bijvoorbeeld Elisa die uitroept: “Mijn vader, mijn vader!” tegen Elia die later ten hemel opgenomen wordt in een onweer (2 Kon 2: 12). Later wordt Elisa zelf vader genoemd door de koning van Israel (2 Kon 6: 21).

Een verandering in het Nieuwe Testament?

Sommige fundamentalisten hebben beweerd dat het gebruik van dit woord veranderd is met de komst van het Nieuwe Testament – dat het dus in het Oude Testament toegestaan is om vader genoemd te worden – maar sinds de komst van Christus is dit dus niet langer toegestaan. Dit argument is echter niet steekhoudend, en wel om een aantal redenen.

Eerst hebben we gezien dat Christus verbod: “Niemand uw vader noemen” niet toepasbaar is op onze biologische vaders. Het sluit eveneens niet uit dat we onze voorvaderen ‘vader’ noemen, zoals te zien is in Handelingen 7: 2, waar Stefanus verwijst naar ”onze vader Abraham”, of in Romeinen 9: 10 waar Paulus spreekt over onze vader Izaak.

Ten tweede zijn er vele voorbeelden in het Nieuwe Testament waar de term ‘vader’ genoemd, zelfs voor personen die niet de biologische vader zijn van de spreker. Er zijn zelfs zo veel verwijzingen naar het begrip ‘vader’ dat de fundamentalistische uitleg van Matt. 23 wel fout moet zijn, zoals we later ook nog zullen zien.

Ten derde laat een nauwkeurig onderzoek van Matt. 23 zien dat Jezus niet bedoelde dat zijn woorden letterlijk opgevat moesten worden. De hele passage luidt: “Doch gij zult niet Rabbi genaamd worden; want Een is uw Meester, namelijk Christus; en gij zijt allen broeders. En gij zult niemand uw vader noemen op de aarde; want Een is uw Vader, namelijk Die in de hemelen is. Noch zult gij meesters genoemd worden; want Een is uw Meester, namelijk Christus” (Matt. 23: 8-10).

Het eerste probleem is dat Jezus hier lijkt te verbieden dat we de term ‘Meester’ zouden gebruiken, maar in Matt. 28: 19-20 stelt Jezus zelf bepaalde mannen aan als ‘Meesters’ in Zijn  Kerk: “Gaat dan henen, onderwijst al de volken, …. lerende hen onderhouden alles, wat Ik u geboden heb”. Paulus zelf spreekt van zijn opdracht als leraar: “Waartoe ik gesteld ben een prediker en apostel …., een leraar der heidenen, in geloof en waarheid” (1 Tim. 2: 7); “Waartoe ik gesteld ben een prediker, en een apostel, en een leraar der heidenen” (2 Tim. 1: 11). Hij herinnert ons er ook aan dat de Kerk een ambt heeft om te leren: “En God heeft er sommigen in de Gemeente gesteld, …ten derde leraars” (1 Kor. 12: 28); en “heeft gegeven sommigen tot apostelen, en sommigen tot profeten, en sommigen tot evangelisten, en sommigen tot herders en leraars”. Er is geen twijfel over mogelijk dat Paulus Christus gebod zou overtreden door zo vaak te verwijzen naar anderen als leraren.

Fundamentalisten noemen anderen ook vaak leraar, ze doen dit wanneer ze bepaalde mensen ‘doctor’ noemen, bijvoorbeeld medische doctoren, maar ook professoren en wetenschappers die een doctorstitel hebben. Wat ze zich niet realiseren is dat ‘doctor’ gewoon het Latijnse woord voor leraar is. Zelfs woorden als ‘Mister’ en ‘Mistress’ zijn vormen van het woord ‘meester’, wat ook door Jezus genoemd wordt. Wanneer dus de woorden van Jezus in  Matt. 23 letterlijk genomen moeten worden, zouden de fundamentalisten net zo schuldig zijn vanwege het gebruik van het woord ‘leraar’ en ‘doctor’ en ‘meester’ als de Katholieken zijn vanwege het zeggen van ‘vader’. Maar dat zou toch heel duidelijk een verkeerd begrijpen van Christus woorden zijn.

Wat bedoelde Jezus dus?

Jezus bekritiseerde de Joodse leiders die: “beminnen de vooraanzitting in de maaltijden, en de voorgestoelten in de synagogen; Ook de begroetingen op de markten, en van de mensen genaamd te worden: Rabbi, Rabbi!” (Matt. 23: 6-7). Zijn waarschuwing hier is een reactie op de trotse harten van de farizeeërs en hun streven naar tekenen van status en prestige.

Hij gebruikte een Hyperbool (een overdrijving om zijn punt duidelijk te maken) om zo de Farizeeërs en Schriftgeleerden, omdat ze te zondig en trots waren door niet nederig naar God te kijken als autoriteit en vader en leraar en in plaats daarvan maken ze zichzelf tot ultieme autoriteit, vader figuur en leraar.

Christus heeft vaak gelijkenissen gebruikt, bijvoorbeeld toen hij zei: “Indien dan uw rechteroog u ergert, trekt het uit, en werpt het van u; want het is u nut, dat een uwer leden verga, en niet uw gehele lichaam in de hel geworpen worde” (Matt: 5: 29). Christus heeft dit zeker niet letterlijk bedoeld, anders zouden alle Christenen blind zijn (1 Joh. 1: 8. 1 Tim. 1: 15). We zijn immers allemaal onderdeel van: “de begeerlijkheid des vleses, en de begeerlijkheid der ogen, en de grootsheid des levens” (1 Joh. 2: 16).

Aangezien Jezus heel duidelijk beeldspraak gebruikt wanneer hij zegt dat we niemand onze vader mogen noemen – anders zouden we onze aardse vaders geen vader mogen noemen – moeten we nauwkeurig lezen en met gevoel voor aanwezige beeldspraak wanneer we willen begrijpen wat Hij hier zegt.

Jezus, verbiedt ons niet om mannen vader te noemen wanneer ze dit ook echt zijn – of het nu letterlijk of geestelijk is.(Zie hiervoor ook het gedeelte hieronder over geestelijk vaderschap.) Om zulke personen vader te noemen is slechts erkennen van de waarheid, en daar is Jezus niet tegen. Hij waarschuwt tegen het inaccuraat gebruik van de vader-naam – of een bepaalde soort of graad van vaderschap – tegen hen die dit vaderschap niet hebben.

De apostolische voorbeelden laten ons zien dat sommige individuen wel degelijk een geestelijk vaderschap bezitten, wat betekent dat we naar hun kunnen verwijzen als geestelijke vaders. Wat we echter niet moeten doen is hun geestelijk vaderschap verwarren met dat van God. God is onze ultieme beschermer, verzorger en onderwijzer. Daarmee is het dus verkeerd om enig ander individu dan God alleen die rol toe te kennen.

Door heel de wereld heen zijn sommige mensen verleid om naar hun religieuze leiders, die ook sterfelijke wezens zijn, te kijken alsof ze een opperste bron van geestelijke instructie, voeding en bescherming zijn. De tendens om gewone mensen tot ‘goeroes’ te maken is wereldwijd aanwezig.

Dit was ook de verleiding in de Joodse wereld ten tijde van Jezus’ dagen, toen beroemde rabbijnse leiders, vooral zij die een bepaalde school hadden gesticht, zoals Hillel en Shammai, zeer hoog verheven werden door hun discipelen. Het is deze opheffing van individuele mensen – de vorming van een soort ‘cult’ persoonlijkheid rond hem – waarvan Jezus spreekt wanneer Hij waarschuwt tegen de gewoonte van sommigen hen en ze oproept om zich te ontdoen van de ongepaste rol als meester, vader of leraar.

Hij verbiedt dus niet dat we erkennen dat een bepaalde persoon de rol heeft van geestelijk vader en leraar. Het voorbeeld van zijn eigen apostelen maakt dit duidelijk.

De apostelen gaan ons voor

Het Nieuwe Testament is vol van voorbeelden en verwijzingen naar de geestelijke vader-zoon en vader-kind relaties. Veel mensen zijn zich niet bewust hoe veel voorkomend ze zijn, het is dus de moeite waard om er hier een aantal te noemen.

Paulus refereert aan Timotheus als zijn kind: “Daarom heb ik Timotheus tot u gezonden, die mijn lieve en getrouwe zoon is in den Heere, welke u zal indachtig maken mijn wegen, die in Christus zijn” (1 Kor. 4: 17); “Aan Timotheus, mijn oprechten zoon in het geloof; genade, barmhartigheid, vrede zij u van God, onzen Vader, en Christus Jezus, onzen Heere” (1 Tim. 1: 2); “Aan Timotheus, mijn geliefden zoon: genade, barmhartigheid, vrede zij u van God den Vader, en Christus Jezus, onzen Heere” (2 Tim. 1: 2).

Hij verwijst ook naar Timotheus als zijn zoon: “Dit gebod beveel ik u, mijn zoon Timotheus, dat gij naar de profetieën, die van u voorgegaan zijn, in dezelve den goeden strijd strijdt” (1 Tim. 1: 18); “En gij weet zijn beproeving, dat hij, als een kind zijn vader, met mij gediend heeft in het Evangelie” (Fil. 2: 22).

Paulus verwijst ook naar andere bekeerlingen van hem op deze wijze: “aan Titus, mijn oprechte zoon, naar het gemeen geloof” (Tit. 1: 3); : “Ik bid u dan voor mijn zoon, denwelken ik in mijn banden heb geteeld, namelijk Onesimus” (Filemon : 10). Geen van deze mannen was Paulus letterlijke, biologische zoons. Maar Paulus benadrukt dat hij de geestelijke vader van hen is.

Geestelijk vaderschap

De duidelijkste tekst in het Nieuwe Testament is misschien nog wel de verwijzing naar de theologie van het geestelijk vaderschap van priesters in de volgende stelling van Paulus: “Ik schrijf deze dingen niet om u te beschamen, maar als mijn lieve kinderen vermaan ik u. Want al hadt gij tien duizend leermeesters in Christus, zo hebt gij toch niet vele vaders; want in Christus Jezus heb ik u door het Evangelie geteeld” (1 Kor. 4: 14-15).

Petrus volgt dezelfde gewoonte, en noemt Markus zijn zoon: “groet de medeuitverkorene Gemeente, die in Babylon is, en Markus, mijn zoon” (1 Pet. 5: 13). De apostelen verwijzen soms ook naar hele gemeenten als hun kinderen die onder hun zorg staan. Paulus schrijft: “Ziet, ik ben ten derden male gereed, om tot u te komen, en zal u niet lastig zijn; want ik zoek niet het uwe, maar u; want de kinderen moeten niet schatten vergaderen voor de ouders, maar de ouders voor de kinderen” (2 Kor. 12: 14); en “Mijn kinderkens, die ik wederom arbeide te baren, totdat Christus een gestalte in u krijge” (Gal 4: 19).

Johannes zei, “Mijn kinderkens, ik schrijf u deze dingen, opdat gij niet zondigt. En indien iemand gezondigd heeft, wij hebben een Voorspraak bij den Vader, Jezus Christus, den Rechtvaardige” (1 Joh. 2: 1); “Ik heb geen meerdere blijdschap dan hierin, dat ik hoor, dat mijn kinderen in de waarheid wandelen”. (3 Joh. 4). In feite spreekt Johannes de mannen in de gemeente aan als ‘vaders’ (1 Joh. 2: 13-14).

Door naar deze mensen al hun spirituele zoons en kinderen te verwijzen impliceren, Petrus, Paulus en Johannes dat hun eigen rol die van spirituele vader is. Aangezien de Bijbel heel vaak spreekt over dit geestelijke vaderschap, erkennen wij Katholieken dit en volgen deze gewoonte van de apostelen na door onze priesters ‘vader’ te noemen. De fout om dit niet te erkennen is de fout die de gaven die God aan Zijn kerk heeft gegeven niet wil erkennen: het geestelijk vaderschap van het priesterschap.
Katholieken weten dat ze als lid van de parochie toegewezen zijn aan een bepaalde priester voor hun geestelijke welzijn, ze kennen dus een grote geestelijke affectie voor de priester en noemen hem ‘vader’. Priesters volgen het voorbeeld van de apostelen na door hun leden van de kudde aan te spreken als “mijn zoon” of “mijn kind” (vergelijk gal. 4: 19; 1 Tim. 1: 18; 2 Tim. 2: 1; enz….).
Al deze passages werden geschreven onder inspiratie van de Heilige Geest, en ze geven uitdrukking aan de onfeilbare waarheid dat Christus’ dienaren een rol hebben als geestelijke vaders. Jezus is niet tegen de erkenning daarvan. Hij heeft deze mannen een rol als geestelijk vader geven. En het is zijn Heilige Geest die hen in de woorden van de H. Schrift deze rol heeft gegeven. Het erkennen van het geestelijk vaderschap is het erkennen van de waarheid, en het aantal anti-katholieken dat die ontkent verandert hier niets aan