Het Vagevuur

Catholic Answers, San Diego: 2004, http://www.catholic.com/library/Purgatory.asp

De Catechismus van de Katholieke Kerk definieert het vagevuur als een “reiniging”, om de heiligheid te bereiken die noodzakelijk is om in te gaan in de vreugde van de hemel, voor hen ”die sterven in de genade en de vriendschap van God, maar nog niet volkomen gelouterd zijn” (KKK1030). Er wordt verder gesteld: “deze laatste loutering van de uitverkorenen, [is] geheel verschillend van de straf van de verdoemden” (KKK 1031).

Deze reiniging is noodzakelijk omdat de Schrift leert dat niets dat ontreinigd is, inkomen kan in de hemel van God (Openb. 21: 27). Hoewel we sterven in de vergeving van onze doodzonden, kan het toch zo zijn dat er onreinheid in ons overblijft, voornamelijk onze corrupte zonden en de tijdelijke straffen, als gevolg van de zonden die al wel vergeven zijn.


Twee oordelen

Wanneer we sterven ondergaan we wat genoemd wordt het persoonlijke en individuele oordeel. De Schrift zegt dat “gelijk het den mensen gezet is, eenmaal te sterven, en daarna het oordeel” (Hebr. 9: 27). We worden onmiddellijk geoordeeld en ontvangen onze beloning, ten goede of ten kwade. We weten direct wat onze bestemming is. Aan het eind der tijden, wanneer Jezus terugkomt, zal er een algemeen oordeel komen waaraan de Bijbel refereert, bijvoorbeeld in Matt. 25: 31-32: “En wanneer de Zoon des mensen komen zal in Zijn heerlijkheid, en al de heilige engelen met Hem, dan zal Hij zitten op den troon Zijner heerlijkheid. En voor Hem zullen al de volken vergaderd worden, en Hij zal ze van elkander scheiden, gelijk de herder de schapen van de bokken scheidt.” In het algemene oordeel zullen al onze zonden openbaar worden (Luc. 12: 2-5).

Augustinus heeft gezegd in De stad van God, dat “tijdelijke straffen door sommige mensen alleen in dit leven ondergaan worden, bij anderen zowel nu als ook in het leven na dit leven, maar allemaal voordat het laatste oordeel plaats heeft”(21:13). Dat is dus tussen het individuele oordeel en het uiteindelijke algemene oordeel, opdat de ziel gereinigd wordt van alle overblijvende gevolgen van de zonde: “Ik zeg u: Gij zult van daar geenszins uitgaan, totdat gij ook het laatste penningsken betaald zult hebben” (Luc. 12: 59).

Geld, geld, geld

Een van de belangrijkste argumenten die door anti-katholieken gebruikt wordt tegen het vagevuur, is de idee dat de Katholieke Kerk geld zou verdienen aan het verkondigen van de leer betreffende het vagevuur. Zonder vagevuur, zo is de claim, zou de Kerk failliet gaan. Een heel aantal anti-katholieke boeken claimt dat de Kerk de meerderheid van haar rijkdommen aan deze leer zou danken. Maar de berekeningen kloppen gewoonweg niet.

Wanneer Katholieken een Herdenkingsmis aanvragen voor een overledene – dat is een Mis ten voordele van iemand in het vagevuur – is het de gewoonte om de parochiepriester een bezoldiging te geven, volgens het principe dat de arbeider zijn loon waardig is (Luc. 10: 7) en zij die de heilige dingen bedienen eten van het heilige (1 Kor. 9: 13-14). In de Verenigde Staten is deze bezoldiging gewoonlijk zo’n 5 dollar; maar de behoeftige hoeft helemaal niets te betalen. En sommige mensen geven natuurlijk vrijwillig meer. Dit geld gaat naar de parochiepriester, de priesters mogen niet meer dan één bezoldiging per dag ontvangen. Niemand wordt toch rijk van vijf dollar per dag, en zeker de Kerk niet, die het geld in ieder geval niet ontvangt.

Maar wat gebeurt er op zondag? Er komen vaak honderden mensen naar de Mis. En in een drukke parochie duizenden. Veel families en individuen geven vijf dollar of meer in de collecte; anderen geven minder. Sommigen geven veel meer. Een parochie heeft soms wel vier, vijf of zes Missen op een zondag. De totale giften op een zondag overtreffen verre de hoeveelheid die gegeven wordt bij een Herdenkingsmis.

Een Katholieke uitvinding?

Fundamentalisten zullen misschien graag beweren dat het vagevuur een Katholieke uitvinding is om geld te verdienen, maar ze zullen toch moeilijk kunnen bewijzen wanneer dat dan zou moeten plaatsvinden. De meeste professionele anti-katholieken – degenen die hun brood verdienen met aanvallen op het “Roomse” – zeggen dat de schuld ligt bij Paus Gegorius de Grote die regeerde van 590 tot 604.

Maar daarmee is niet het verzoek van Monica, de moeder van Augustinus, verklaard. Monica vroeg haar zoon, in de vierde eeuw!, om haar ziel te gedenken in zijn Missen. Dit zou toch onzinnig zijn, wanneer Monica gelooft dat deze gebeden geen nut hebben, zoals het geval zou zijn wanneer ze al in de hemel of in de hel zou zijn.

Het toeschrijven van deze doctrine aan Gegorius verklaard bovendien ook niet de muurschilderingen in de catacomben, gemaakt tijdens de eerste drie eeuwen van vervolging, waarop te zien is dat voor doden gebeden wordt. Het is zelfs zo dat in enkele van de eerste geschriften buiten het Nieuwe Testament, zoals de Handelingen van Paulus en Thecla en het Martelaarschap van Perpetua en Felicity (beide geschreven gedurende de eerste eeuw), verwezen wordt naar de Christelijke gewoonte om te bidden voor de doden. Zulke gebeden kunnen alleen gedaan zijn wanneer men ook geloofde in het vagevuur, zelf wanneer ze misschien niet die naam ervoor gebruikt hebben.

Waarom geen protesten?

Steeds wanneer geprobeerd wordt om een datum te vinden voor de ‘uitvinding’ van het vagevuur, kun je verwijzen naar een historisch bewijs dat het daarvóór al bestaan heeft. En wanneer het opeens uit de hoge hoed van een geestelijke getoverd zou zijn, waarom horen we dan nergens van kerkelijk protest ertegen?

Een onderzoek naar de geschiedenis van de dogmatiek laat zien dat de Christenen in de eerste eeuwen direct in het verweer kwamen (soms letterlijk) wanneer iemand ook maar de kleinste verandering in de leer voorstelde. Ze waren extreem conservatieve mensen die elke leerstelling onderzochten door zichzelf af te vragen: Was dit de leer van onze voorouders? Is dit wat we geleerd hebben van de apostelen? En geloof in een vagevuur zou toch als een grote wijziging gezien worden – als het aan het begin niet geloofd zou zijn – waar zijn dus de bewijzen van protest ertegen?

Ze bestaan niet. Er is zelfs geen kleine hint, niet in de oudste beschikbare geschriften, maar ook niet in latere. Nergens wordt gezegd dat “ware gelovigen” in post-apostolische tijd spraken over het vagevuur als een nieuwe uitvinding. Ze moeten het zo geleerd hebben van de mondelinge leer van de Apostelen, de Katholieken noemen dit de traditie, en de Bijbel is er niet mee in tegenspraak, ja de Bijbel bevestigt het.

Het is dan ook begrijpelijk dat de ontkenners van het vagevuur slechts kort spreken over het historisch bewijs tegen het vagevuur, ze spreken liever over de claim dat de Bijbel alleen spreekt over hemel en hel. Fout. De Bijbel spreekt ook duidelijk over een derde plek, gewoonlijk het voorportaal van de hel genoemd, waar de gestorven rechtvaardigen verblijven totdat de hemel voor hen geopend wordt. Voor Zijn dood en na Zijn opstanding, bezocht Christus hen die in dit voorportaal der hel zijn en Hij predikte hen het goed nieuws dat de hemel geopend zou worden (1 Pet. 3: 19 ). Deze mensen waren dus niet in de hemel, maar ervoeren tegelijkertijd ook niet de kwelling van de hel.

Sommige mensen hebben gespeculeerd dat het voorportaal der hel hetzelfde is als het vagevuur. Dat kan zo zijn, maar misschien ook niet. Maar zelfs wanneer het voorportaal der hel niet hetzelfde is als het vagevuur, het bestaan ervan laat dan toch in ieder geval zien dat een tijdelijke en middenpositie niet tegengesteld is aan de Schrift. Kijk er eens op de volgende manier naar. Als het voorportaal der hel hetzelfde is het vagevuur, dan leert dit vers heel rechtstreeks dat het vagevuur bestaat. Als het voorportaal der hel iets anders was, dan leert de Schrift toch in ieder geval dat zo’n tussenperiode kan bestaan, het bewijst dan toch in ieder geval dat er meer is dan hemel en hel.

“Vagevuur niet in de Schrift?”

Sommige fundamentalisten uiten ook de volgende beschuldiging, alsof dat iets zou bewijzen, “het woord vagevuur wordt niet in de Schrift gevonden”. Dat is waar, maar het bewijst niet dat het vagevuur niet bestaat, en ook niet dat dit niet altijd al de leer van de Kerk is geweest. Het woord Drie-enigheid en Incarnatie komen ook niet in de Schrift voor, toch worden ze duidelijk in de Schrift geleerd. Op gelijke wijze leert de Schrift dat het vagevuur bestaat, zelfs wanneer dat woord niet gebruikt wordt en wanneer 1 Pet. 3: 19 niet naar het vagevuur verwijst.

Christus refereert aan zondaren die “niet vergeven worden, noch in deze eeuw, noch in de toekomende” (Matt 12: 32), daarmee suggererend dat je ook na je dood bevrijd kunt worden van de gevolgen van je zonden. Op gelijke wijze heeft Paulus gezegd dat wanneer we geoordeeld worden dat dan ieders werk beproefd zal worden. En wat gebeurt er wanneer iemand die test niet doorstaat? “Zo iemands werk zal verbrand worden, die zal schade lijden; maar zelf zal hij behouden worden, doch alzo als door vuur” (1 Kor. 3: 15). Nu dit verlies, deze straf, verwijst in ieder geval niet naar de hel, aangezien niemand van daaruit gered wordt; en bedoelt ook niet de hemel, want daar lijdt niemand onder het “vuur”. Alleen de Katholieke leer kan dit Bijbelvers verklaren.

Dan zijn er ook nog de plaatsen in de Bijbel waar bidden voor de doden goedgekeurd wordt: “Daarna hield hij onder zijn soldaten een inzameling die tweeduizend drachmen zilver opbracht. Hij stuurde dat geld naar Jeruzalem voor een zondeoffer. Dat was een mooie en edele daad, ingegeven door de gedachte aan de verrijzenis. Want als hij niet gehoopt had, dat de gevallenen zouden verrijzen, dan was het nutteloos en dwaas geweest om voor de overledenen te bidden. Bovendien bedacht hij dat voor degenen die godvruchtig sterven een prachtige beloning is weggelegd; inderdaad een heilige en vrome gedachte! Daarom liet hij voor de overledenen een zoenoffer opdragen, opdat ze van hun zonde zouden worden vrijgesproken.” (2 Makk. 12: 43-45) . Gebed is dus niet nodig voor hen die in de hemel zijn, en niemand kan iemand helpen die in de hel zit. Dat betekent dat er dus een derde plaats moet zijn, ten minste tijdelijk. Dit vers leert zo duidelijk het bestaan van het vagevuur dat tijdens de Reformatie deze bladzijde uit de Protestantse Bijbel gescheurd moest worden, om maar de leer van het vagevuur te ontgaan.

Bidden voor de doden en de daaruit volgende leer van het vagevuur zijn altijd deel van de ware godsdienst geweest, zelfs al voor Christus komst. We kunnen niet alleen maar aantonen dat het gepraktiseerd werd door Joden ten tijde van de Makkabeeën, maar het is ook in het huidige orthodoxe Jodendom bewaard gebleven, die een gebed uitspreken genaamd Kaddish gedurende elf maanden na de dood van een geliefde, opdat hij gereinigd moge worden. Het was dus niet de Katholieke Kerk die deze leer bedacht. Het is daarentegen zo dat de verandering plaatsvond in de Protestante kerken, die de leer afwezen die altijd geloofd was door zowel Joden als ook Christenen.

Waarom ga je naar het vagevuur?

Waarom gaat iemand naar het vagevuur? Om gereinigd te worden, want “En in haar zal niet inkomen iets, dat ontreinigt” is (Openb. 21: 27). Iedereen die niet helemaal bevrijd is van zijn zonden en haar effect, is in bepaalde mate “ontreinigd”. Door berouw heeft hij dan misschien genade ontvangen om de hemel waardig te zijn, wat betekent dat hij vergeven is en dat zijn ziel geestelijk gezien leeft. Maar dat is nog niet genoeg om in de hemel te komen. Hij moet volledig gereinigd zijn.

Fundamentalisten claimen, zoals in een artikel van Jimmy Swaggart’s magazine De Evangelist, “De Schrift laat duidelijk zien dat de eisen van de goddelijke rechtvaardigheid ten opzichte van de zondaar volledig vervuld zijn in Christus. Het toont ook aan dat Christus volkomen verlost heeft, teruggekocht heeft wat verloren was. De voorstanders van het vagevuur (en daarmee de noodzakelijke gebeden voor de doden) zeggen, daarmee dat het verlossingswerk van Christus incompleet was….het is allemaal voor ons gedaan door Jezus Christus, er is niets dat de mens daaraan toevoegen moet.”

Het is helemaal correct om te stellen dat Christus heel onze verlossing volbracht heeft voor ons aan het kruis. Maar daarmee is de vraag hoe deze verlossing aan ons toegepast wordt niet beantwoord. De schrift leert ons dat ze in de loop van de tijd aan ons toegepast wordt, en naast andere zaken, via het proces van heiligmaking waardoor Christenen heilig gemaakt worden. Heiliging houdt lijden in (Rom. 5: 3-5), en vagevuur is de laatste fase van heiligmaking die sommigen van ons moeten doormaken, voordat ze in de hemel komen. Vagevuur is de laatste fase waarin Christus ons de reinigende verlossing toe-eigent, verlossing die Hij verworven heeft door Zijn dood aan het kruis.

Geen Tegenstelling

De fundamentalistische weerstand tegen het vagevuur veronderstelt dat er een tegenstelling is tussen Christus verlossing van ons aan het kruis en het proces waarin we geheiligd worden. Maar dat is er niet. Een fundamentalist kan niet zeggen dat het lijden in de laatste fase van heiligmaking in conflict is met de genoegzaamheid van Christus verzoening, zonder dat hij daarmee tegelijkertijd zegt dat de eerdere fases van heiligmaking ook conflicteren. Het is net andersom: ons lijden in de heiligmaking doet niets af aan het kruis. Daarentegen is het het kruis dat heiligmaking voortbrengt, wat weer resulteert in lijden, want “En alle kastijding als die tegenwoordig is, schijnt geen zaak van vreugde, maar van droefheid te zijn; doch daarna geeft zij van zich een vreedzame vrucht der gerechtigheid” (Hebr. 12: 11).

Niets onreins

Vagevuur is logisch omdat een ziel niet alleen maar rein verklaard moet worden, maar ook feitelijk rein moet zijn, voordat ze in kan gaan in het eeuwige leven. Immers wanneer een ziel alleen maar “gedekt” zou zijn, terwijl zijn zondige staat officieel genegeerd wordt, dan is het nog steeds een schuldige ziel. Hij is nog steeds onrein.

De Katholieke traditie neemt de notie dat “dat niets dat ontreinigd is, inkomen kan” heel serieus. Van hieruit wordt geconcludeerd dat een minder dan volledig reine ziel, zelf wanneer deze verzoend is, toch een onreine ziel blijft en daarmee niet geschikt is in te gaan in de hemel. Hij moet gereinigd worden van zijn overblijvende imperfecties. Dit reinigen gebeurd in het vagevuur. De noodzaak van reiniging wordt ook in de Schrift geleerd, zoals in 2 Tess. 2: 13, waar staat dat God ons “verkoren heeft tot zaligheid, in heiligmaking des Geestes”. Heiligmaking is dus geen optie, iets dat soms wel en soms niet gebeurd voordat je in de hemel komt. Maar het is een absoluut vereiste, zoals Hebr. 12: 14 zegt waar staat dat we moeten streven naar “de heiligmaking, zonder welke niemand den Heere zien zal”